Waar gaat de maatschappij heen?

Hoewel ik in Nederland ben geboren, ben ik het grootste deel van mijn leven buiten, het kikkerlandje opgegroeid. Op zesjarige leeftijd verhuisde ik naar Bolivia en daarna naar Curaçao, waar ik de afgelopen tien jaar heb doorgebracht, met verwondering over een wereld die chaotisch en ondoorgrondelijk lijkt.

Dankzij mijn opvoeding in verschillende culturen heb ik veel geleerd over de wereld en de aard van de mensheid. Toch is er in al die jaren één ding geweest wat ik nooit heb kunnen bevatten. Hoe is het namelijk mogelijk dat de westerse wereld stappen achteruit maakt, in plaats van vooruit? 

Om mijn gedachtegang toe te lichten, moeten we eerst kijken naar de betekenis van de beroemde woorden van de 16e-eeuwse filosoof Emanuel Kant: "Sapere aude!" Dit betekend: ''Durft te denken!". Kant wil ons eraan herinneren dat we allemaal het vermogen hebben om rationeel en kritisch te denken. Met deze onmisbare eigenschappen stellen wij ons in staat, te reflecteren op de weg, die we als mensheid bewandelen in de maatschappij.

In die reflectie kunnen we beoordelen of we als samenleving emanciperen en vooruitgaan, of dat we juist achteruitgaan en vrijheden opgeven. Wanneer we nalaten de door Kant beschreven, eigenschappen te benutten, lopen we het risico als bevolking verblind te raken door degenen die over ons heersen en de macht in handen hebben. Het is dan ook onze verantwoordelijkheid als burgers om te controleren of de machthebbers hun posities niet misbruiken voor persoonlijk gewin en zo corruptie tegen te gaan. Volgens Emanuel Kant is ons vermogen om te kritisch te denken en openbaar vragen te stellen, het wapen van de burger.

Dus laten we niet vergeten dat we allen de kracht hebben om te denken, te redeneren en onze stem te laten horen. Laten we deze eigenschappen koesteren en gebruiken om een toekomst te creëren waarin vooruitgang en vrijheid de weg leiden, niet alleen voor onszelf, maar voor de hele mensheid. Dus durf te denken, je uit te spreken en onder ogen te komen in wat voor wereld we leven, zodat we deze kunnen verbeteren.

Tegenwoordig hebben we veel instellingen en instituties die pleiten voor kritisch denken en die deze menen te waarborgen. Denk maar aan onze lokale universiteiten met hun diverse onderzoeksteams in uiteenlopende vakgebieden, of de "onafhankelijke" mediaorganisaties en sociale mediaplatforms binnen ons land. Zelfs onze grondwetten streven ernaar om een samenleving te creëren waarin kritisch en vrij denken wordt gestimuleerd en beschermd, denk hierbij aan de grondwet die vrijheid van meningsuiting waarborgt. Het klassieke voorbeeld hiervan is het grondrecht dat iedereen toekomt en word gewaarborgd door artikel 10 van het Europees verdrag tot bescherming van de rechten en de fundamentele vrijheden. In Nederland wordt dit gedaan door artikel 7 van de grondwet. Echter, ondanks al deze zogenaamd onafhankelijke instellingen die het belang van kritisch denken propageren, heb ik een andere realiteit waargenomen en ervaren.

Neem bijvoorbeeld mijn studie filosofie. De plek waar jongvolwassenen samenkomen om hun kritische denkvermogen te ontwikkelen en hun stem te laten horen over onze samenleving. Als buitenstaander, met het voorrecht om de chaotische en bijna verontrustende kanten van wat we tegenwoordig als samenleving beschouwen, te aanschouwen, keek ik vol verwachting uit naar het kritisch denken binnen een onafhankelijke academische instelling. Echter, tot mijn grote verbazing, werd ik geconfronteerd met een land vol instituten die valse hoop promoten. Neem bijvoorbeeld de recente wereldwijde pandemie. In plaats van de geloofwaardigheid van dit virus grondig te onderzoeken met behulp van medische instellingen, werd het simpelweg als een onbetwistbaar feit aanvaard, ondanks de vele tegenstrijdige feiten en beweringen die er bestaan. In plaats van op zoek te gaan naar de feiten, argumentaties en logische verbanden achter de verschillende verhalen, werd (en wordt nu nog steeds) één kant van het verhaal simpelweg als een vaststaand feit beschouwd en neergezet als zijnde “de waarheid”.

Het interessante is dat wanneer een onderwerp dat zowel waar als onwaar kan zijn wordt bestempeld als absoluut waar, zonder eerst meerdere zijden in een openbaar debat te presenteren, we andere kanten van het verhaal verbergen.

Met het voorbeeld van de pandemie wil ik niet beweren dat het virus waar of onwaar was. Ik wil juist aantonen dat er evenveel feiten, meningen en onderzoeken aan beide kanten van het spectrum waren. Sommige onderzoeken beweerden dat het virus extreem gevaarlijk was en rechtvaardigden daarmee de genomen maatregelen, zoals het dragen van mondkapjes en het beperken van sociale contacten. Maar er waren net zoveel onderzoeken die betoogden dat het slechts een griepvirus was en dat het dragen van mondkapjes belachelijk was, aangezien ze niet effectief zouden zijn tegen het virus omdat dit minuscuul klein is en door de mondkapjes heen gingen. De TU Delft heeft zelfs onderzoek naar dit aspect uitgevoerd, echter werd dit onderzoek nergens gepresenteerd en besproken. Mijn punt is dat er geen openbaar debat heeft plaatsgevonden om meerdere kanten van het onderwerp te belichten. In plaats daarvan werd één kant van het verhaal geaccepteerd en als “absolute waarheid” gepropagandeerd. Hetzelfde geldt voor klimaatverandering. In een van mijn eerste colleges behandelde mijn professor het onderwerp klimaatverandering en de relatie met discriminatie. Tot mijn verrassing werd dit onderwerp zonder enige kritische reflectie als onweerlegbaar beschouwd, terwijl we in plaats daarvan een grondige analyse van de relatie tussen deze twee (is die er al dan niet), zouden moeten nastreven.

Ik begin langzaamaan te beseffen dat we leven in een samenleving waarin alles in een bepaalde richting wordt gestuurd, en waar iedereen met een afwijkende mening belachelijk wordt gemaakt en geen platform krijgt, zelfs niet wanneer er feitelijk bewijs voorhanden is. En is het niet ironisch dat wanneer je met tegenstrijdige feitelijke argumenten komt - waar ik nu niet verder op zal ingaan omdat de lijst langer is dan de claims van deze propagandistische en indoctrinerende onderwerpen - je zelfs binnen deze kritisch denkende instelling word weggezet als klimaatontkenner of complotdenker? Terwijl juist het begrip “complotdenker” in 1965 door de CIA en FBI in de media werd geïntroduceerd, om kritische denkers, die vraagtekens plaatsten bij bepaalde onderwerpen, in diskrediet te brengen. Destijds werden er kritische vragen gesteld over het Warren-rapport met betrekking tot de moord op JFK en de "Magic Bullet" maar door de term complotdenker werden deze kritische denkers ontkracht. Niet op de inhoud van hun argumenten maar op de stempel die op hen werd gedrukt, de stempel “complotdenker”. Sinds wanneer is de inhoud van argumenten minder belangrijk geworden dan de stempels die op mensen worden gedrukt?

De Engelse uitspraak: ‘Walking on Eggshells’ lijkt wel de slogan van onze westerse samenleving geworden. Wij hebben een houding aangenomen waarin we constant eventuele beledigende of discriminerende onderwerpen of uitspraken vermijden om mensen niet op hun tenen te trappen. We limiteren ons zelfs in onze spraak, mening en handelingen zodat de ander zich niet aangesproken of gekwetst voelt. Kant zijn ‘durf te denken’ is veranderd in: ‘probeer de ander vooral niet te beledigen’. We tonen dan ook voortdurend onze ‘betrokkenheid’ bij alles en iedereen om ons heen. Hierdoor ontstaat een “schijncompetitie” om wie het meest betrokken is bij … wie het meest accepterend en tolerant is. Maar waar blijft de authenticiteit, als we allemaal continu betrokken moeten zijn bij alles en iedereen om ons heen? En waar stopt de tolerante en accepterende houding die we aan moeten nemen?

Universiteiten en andere instituten zijn gepolitiseerd en worden gebruikt als propagandamachines voor socialistische ideeën, waarbij de focus ligt op theoretische problemen. Terwijl de essentiële vragen zoals: of deze theorieën daadwerkelijk kloppen, wat deze theorieën inhouden, hoe ze opgebouwd zijn, wat de gedachtegang erachter is en wat de theorieën impliceren, vaak niet worden aangepakt.

Waarna jongvolwassenen deze theorieën aangeleerd krijgen als vaststaande feiten zonder dat er ruimte is voor kritische vragen. Het is dan ook niet de bedoeling dat we schoolsystemen of de overheid bevragen als ze kinderen van de basisschool leren dat ze kunnen kiezen of ze man of vrouw zijn. Want als we dit doen lopen we het risico iemand te beledigen, dus hersenspoelen we kleine kinderen maar om te laten zien hoe betrokken, tolerant en accepterend, we wel niet zijn als maatschappij bij de trans-community. Waar eindigt deze schijn betrokkenheid?

Het voortdurende gedrag wat er vertoond wordt om niemand proberen te beledigen of te kwetsen, en het voortdurende rekening houden met iedereen, zodat niemand op zijn tenen is getrapt, creëert een samenleving waarin het moeilijk is om kritisch te zijn en je mening te uiten.

Want als je tegenwoordig tegen iemand ‘hem’ zegt kan je ‘hem’ beledigen omdat hij die ochtend uit bed stapte en van binnen voelde dat hij een konijn is zonder sekse. Nou, ik ben niet bang om mensen op hun tenen te trappen, dus bij deze: waar in Godsnaam zijn wij mee bezig als maatschappij? Hoe kan het dat dit genormaliseerd wordt, zelfs op de ‘kritische’ universiteiten?

Ik ben van mening dat je nooit iemand kan beledigen met je mening of je uitspraak. Als iemand zich beledigd voelt is dat een gevoel van die persoon zelf, sommigen mensen voelen zich beledigd of aangesproken bij bepaalde uitspraken en anderen niet. Er zal altijd wel iemand zijn die zich beledigd voelt, of op de een of andere manier zich gediscrimineerd voelt. Het lijkt dan ook alsof we in een staat leven waar in de enige geaccepteerde mening degene is die door de massamedia wordt gepromoot. Hierdoor beginnen we als samenleving trekjes te vertonen van een socialistische en/of een dictatoriale staat. Kenmerkend voor dit soort staten is dat je belachelijk wordt gemaakt of aangevallen wanneer je niet dezelfde mening deelt en eerlijke, kritische vragen stelt.

Zo is er in Duitsland recent een man veroordeeld tot 3 jaar gevangenisstraf omdat hij zich kritisch uitliet over de oorlog Rusland – Ukraine.

Hier onder vind u de link als u op de knop drukt, dan kunt u het zelf zien.

Ik wil dan ook afsluiten met de vraag of we onszelf werkelijk een vrije kritische samenleving kunnen noemen wanneer slechts één kant van het verhaal wordt gepromoot en alle andere kanten gecensureerd worden? En waarom er nooit een openbaar debat plaatsvindt zonder dat iemand gelijk wordt bestempeld als b.v. complotdenker, of geridiculiseerd met b.v. de term Wappie? Waarom worden niet alle perspectieve belicht van een onderwerp? Zijn we oprecht kritisch wanneer we theorieën omarmen die nog niet zijn bewezen als absoluut waar, terwijl er talloze tegenargumenten bestaan? Zijn we werkelijk vrij als we onze kritische meningen niet kunnen uiten omdat we bang zijn iemand te beledigen?

Ga eens bij jezelf na: waar gaan we op dit moment heen als maatschappij? Geloven we werkelijk dat we vooruitgang boeken, of is het eerder zo dat we grote stappen terugzetten en onze eigen verworven vrijheden, emancipatie verwaarlozen?

Ik houd mijn hart vast, want zoals ik het zie zijn we niet op weg naar een wereld waarin vrijheid van meningsuiting, openheid van zaken en reflectie centraal staan.

Dus ik vraag mijzelf af: Waar gaan we dan wel heen als samenleving?