Wat is identiteit deel 2

In het eerste deel hebben we besproken hoe identiteit zich als een complex fenomeen voordoet met  verschillende vormen heeft. Identiteit blijkt niet alleen verschillende vormen te hebben maar krijgt een andere rol als het gaat om identificeren. Blijkbaar heeft identiteit tegenwoordig niet meer de functie van:

‘je herkenbaar maken’.

Anders zou een vrouw zich niet als man identificeren, als zij overduidelijk een vrouw is. In het vorige deel sloot ik daarom af met de vraag welke vorm en rol identiteit dan wel speelt. In dit deel zal ik daarop een antwoord proberen te vinden. Om dat te doen richt ik me op filosoof: Gilles Deleuze.

Gilles Deleuze, Frans filosoof uit 1950, stelt dat jezelf herkenbaar maken niet de bedoeling is, omdat dat conformistisch is. Hij stelt dan ook dat een persoon een creatief wezen is die zich niet moet identificeren, maar zich creatief moet scheppen door middel van een ongevormd geschreeuw. Blijkbaar nemen verschillende bewegingen, zoals de feministische of LGBTQ+ beweging, dit erg letterlijk. Want op hun protesten komt het nogal eens voor dat ze ongevormd geschreeuw laten horen. Dit ongevormde geschreeuw staat dan voor een bepaald standpunt. Welk standpunt precies is echter vaak onduidelijk aangezien er alleen wordt geschreeuwd. Filosofische gedachten, zoals die van Gilles Deleuze, worden vaak gebruikt binnen bepaalde stromingen zoals: het feminisme, klimaatactivisme en genderideologie. Als mensen zich identificeren met een bepaalde groep dan heet dit groepsidentiteit. Dit bestaat uit een groepsgedachte met bepaalde normen en waarden en een bepaald doel. Het doel is een ideaal wat uitgedragen wordt door de leden van de groep door je als persoon met de groep te identificeren. Zo kun je dus ook identificeren met een bepaalde gedachtestroming.

Identiteit heeft nu een uitvoerende functie gekregen, want je identificeren met een bepaald gedachtegoed van een groep impliceert ook het ideaal/doel van die groep uitdragen. Zo betekent het dat als er met de LGBTQ+ community geïdentificeerd wordt, dit de norm inclusiviteit impliceert. Als je echter stil gaat staan bij het concept inclusiviteit, dan is dat niet gedefinieerd, vaag en niet altijd even inclusief. Identiteit is dan een bepaald instrument geworden om een bepaald doeleinde te behalen. Net als een zaag een instrument is om hout in stukken te zagen. Een logische vraag is dan: wat is het instrument, hoe wordt dit gebruikt en met welk doeleinde?

Zodra we spreken over identiteit als instrument in sociale groepen, komen we uit bij identiteitspolitiek. Identiteitspolitiek is het bedrijven van politiek vanuit de sociale identiteit van een bepaalde groep. Het wordt daarmee een politiek instrument. Identiteit als een politiek instrument brengt mij bij Saul D. Alinsky met zijn boek: "Rules for Radicals" waarin hij schrijft hoe je van je politieke tegenstander kan winnen in een debat en hoe je de tegenstander uitschakelt. Dit kan volgens Alinsky zelfs zonder over feitelijke informatie van je tegenstander te beschikken. Het boek bestaat uit twaalf stappen. In stap vijf beschrijft Saul Alinsky hoe je identiteit hierin kan gebruiken. Deze regel stelt dat het ridiculiseren en demoniseren van iemand het beste wapen is omdat daar geen verdediging tegen is. In de politiek, de media en zelfs in het dagelijks leven wordt er gebruik gemaakt van Saul Alinsky zijn regels. Het meest voorkomende is dat de tegenstander wordt bestempeld: geïdentificeerd met een bepaald label waardoor ze worden gedemoniseerd en geridiculiseerd. Dit heeft tot gevolg dat men deze persoon of groep niet meer serieus neemt omdat deze wordt geassocieerd met een gelabelde identiteit. Denk terug aan de debatten in de afgelopen drie jaar wanneer er kritische vragen werden gesteld over het virus of de effectiviteit van de maatregelen. De term ‘ẃappie’ hoefde maar genoemd te worden, en het hele standpunt werd gediscrediteerd. Mensen werden hierdoor buiten een openbaar debat gehouden omdat ze: ´toch niet goed bij hun hoofd waren´. Dit is niets meer dan een politieke strategie die over de jaren heen is toegepast. Zelf de FBI in Amerika heeft hier massaal gebruik van gemaakt in de media toen er kritische vragen opdoken over de ´magic bullet´ bij de moord op JFK in 1963. De FBI kwam toen met de nieuwe term: ¨complotdenker´ in het Warren rapport als weerlegging op de Magic Bullet. Enkel deze term heeft mensen over de jaren heen geridiculiseerd, gedemoniseerd en de toegang ontzegd tot een openbaar debat. Het mechanisme dat hier plaatsvindt werkt als volgt. Doordat je geassocieerd wordt met deze term, wordt je niet meer serieus genomen. Er hoeft daardoor niet meer inhoudelijk op je argument, vraag of kritiek ingegaan te worden. Door dit mechanisme wordt je letterlijk buiten het spel gezet, je bent gecanceld. Het concept van cancelen gaat op haar beurt weer direct tegen de vrijheid van meningsuiting in. Je toegang wordt namelijk ontzegd doordat je wordt gelabeld met een bepaalde identiteit, waardoor niets van wat je zegt meer serieus genomen wordt. Het enige waar mensen je dan nog mee associëren is die gelabelde identiteit zoals: racist, sexist, extremist, wappie, complotdenker enzovoort. De termen zelf zijn vaak hol, leeg en zeer algemeen. Wat betekent het nu precies om een wappie, racist of complotdenker te zijn? Daarnaast hebben de termen een negatieve klank en zijn het eigenlijk beschuldigingen waartegen je jezelf niet kan verweren. Het zijn beladen termen waarvan de lading niet transparant, maar wel heel negatief is. Zo is de term ´wappie´ inhoudelijk niet transparant maar wordt wel geassocieerd met niet goed bij je hoofd zijn.

Identiteit heeft nu niets meer met je herkenbaar maken te maken. Het is een politiek instrument dat een bepaald doel dient. Het is grofweg gewoon een wapen dat wordt gebruikt om de bevolking, of delen ervan, binnen een land een bepaalde kant op te sturen en de gewenste ideologie te steunen. Het is een stil moordwapen dat inspeelt op de angst van mensen om geridiculiseerd te worden door een groep, autoriteit of media. Daarnaast speelt het in op de angst om buitengesloten te worden en helemaal alleen te staan als mens. We zijn immers sociale wezens. Het is een controlemiddel om mensen in bedwang te houden en ze te laten conformeren tot de normen en waarden van een gewenste groep. Zo werd ik tijdens de corona periode als: ´bejaarden moordenaar' uitgemaakt toen ik geen mondkapje droeg op de Erasmus universiteit terwijl dit nog niet verplicht was. Maar het werd op de universiteit wel benadrukt dat het sociaal wenselijk was. Het gevolg van dit mechanisme is dat er geen vrije stroom van informatie is doordat een deel van de mensen geen toegang meer heeft tot een openbaar debat. Zou je dit kunnen vergelijken met een vorm van censuur ontstaan vanuit groepsdruk?

Identiteitspolitiek vormt een gevaar voor authentieke individualiteit binnen een samenleving. Zo identificeren veel mensen zich met een bepaalde groep en een bepaalde groepsgedachte. Dit zijn groepen die vaak tegenover elkaar komen te staan waardoor er een gefragmenteerde samenleving ontstaat. Identiteit als de wezenlijke kern, herkenningskenmerken, van het individu gaat dan verloren. Martin Luther King verwoordde dit in zijn welbekende uitspraak: ¨I had a dream that my four little children will one day live in a nation where they will not be judged by the color of their skin but by the content of their character.” Hij probeerde twee groepen die tegenover elkaar stonden, vanwege identiteitspolitiek weer te verenigen.

Ook in Nederland zien we langzaam maar zeker een gefragmenteerde samenleving ontstaan als gevolg van de identiteitspolitiek. De Nederlandse identiteit verliest steeds meer van haar karakteristieke en fundamentele onderdelen. Het lijkt erop dat hiermee de typisch Nederlandse karakteristieken op cultureel, sociaal vlak verdwijnen of op zijn minst veranderen. Wat houdt de Nederlandse identiteit nog in?